Το χαρούπι, ο καρπός που έθρεψε γενιές και γενιές, εκτός από τις θρεπτικές ουσίες που περιέχει, χρησίμευσε και ως μονάδα μέτρησης πολύτιμων μετάλλων και λίθων. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
Η χαρουπιά ως δέντρο γνωστό ήδη από την αρχαιότητα, κουβαλά πλούσια ιστορία και πολλά διαφορετικά ονόματα. Η χαρουπιά πρωτοεμφανίστηκε στη Μέση Ανατολή (Συρία, Παλαιστίνη). Η ονομασία ‘χαρούπι’ μάλιστα, είναι αραβικής προέλευσης (karub).
Σήμερα έχει επιστημονικό όνομα «Κερωνία» ή «Κερατονία» ή «Κερατέα» ή «Έλλοβος». Στην Ελλάδα συναντάμε τη Χαρουπιά κυρίως Νότια. Άλλες ονομασίες είναι «Κερωνιά», «Ξυλοκερατιά» (Κρήτη, Πελοπόννησος), «Κουντουριδιά» (Δωδεκάνησα) ή «Τερατσιά» (Κύπρος). Η επίσημη ονομασία προέρχεται από τα λατινικά: «Ceratonia siliqua». Το όνομα «ceratonia» προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη ‘κέρας’(-του κέρατος) και έχει σχέση με το κερατόμορφο σχήμα του καρπού, ενώ η λέξη siliqua στα λατινικά σημαίνει λοβός, χαρούπι.
Από το σχήμα των χαρουπιών, που πράγματι μοιάζουν με κέρατα, προκύπτει το όνομα ‘ξυλοκέρατο’ και το δέντρο ‘Ξυλοκερατιά’. Στην αρχαιότητα τα χαρούπια ονομάζονταν ‘κεράτια’, δηλαδή μικρά κερατάκια. Το κεράτιον είναι το υποκοριστικό της λέξης ‘κέρας’. Κεράτιον ονομαζόταν επίσης και ο σπόρος που περιεχόταν μέσα στο λοβό του χαρουπιού. Κάθε λοβός περιέχει 5 έως 15 σπόρους (κεράτια). Είναι στρογγυλοί και επίπεδοι, σε σκληρό περίβλημα.
Τα κεράτια είχαν βάρος περίπου 0,2 γραμμάρια και είχαν το κατάλληλο μέγεθος για να χρησιμοποιηθούν ως σταθμά σε ζυγαριές των αργυραμοιβών της Ελληνιστικής Περιόδου ώστε να ζυγίζουν πολύτιμα μέταλλα. Επίσης ένας σπόρος χαρουπιού, δηλαδή ένα κεράτιον, είχε πάντοτε το ίδιο περίπου βάρος, δηλαδή 190 έως 205 χιλιοστά του γραμμαρίου. Γι’ αυτό το λόγο τα κεράτια άρχισαν να χρησιμοποιούνται ως μέτρο βάρους. Πολύ σύντομα επινοήθηκε μια νέα μονάδα μέτρησης που ονομάστηκε ‘κεράτιον’ και αντιστοιχούσε στο ένα τρίτο (1/3) του οβολού.
Αργότερα, στη βυζαντινή νομισματοκοπία το ‘κεράτιον’ ήταν μονάδα μέτρησης βάρους ευγενών μετάλλων που ισοδυναμούσε με το 1/1728 της ρωμαϊκής λίτρας δηλαδή 0,189 ή 0,186 του γραμμαρίου. Πιο πρακτικά, ένα κεράτιον ήταν ίσο με το 1/24 του χρυσού βυζαντινού νομίσματος aureum solidum, ή solidus. Πέρα από τις πολλές διακυμάνσεις της περιεκτικότητας του συγκεκριμένου χρυσού νομίσματος, ένας Solidus του Μεγάλου Κωνσταντίνου είχε βάρος 24 κερατίων χρυσού (δηλαδή 1/72 της ρωμαϊκής λίτρας).
Αυτή η βυζαντινή μονάδα μέτρησης και η λέξη ‘κεράτιον’ ταξιδεύουν ανατολικά και φτάνουν στην αραβική γλώσσα ως ‘qirat’. Το qirat, πάλι ως μονάδα μέτρησης βάρους ισοδυναμεί με το 1/24 του Δηναρίου (dinar).
Η αραβική λέξη qirat ταξιδεύει πίσω στην Δύση και ενσωματώνεται στα μεσαιωνικά λατινικά ως ‘caratus’ (υπάρχουν μαρτυρίες μέσα σε κείμενα αλχημιστών). Από εκεί συνεχίζει το δρόμο της και το λατινικό ‘caratus’ γίνεται το ιταλικό ‘carato’. Carato σημαίνει μονάδα μέτρησης τίτλου της καθαρότητας του χρυσού. Η λέξη αυτή γίνεται παγκοσμίας εμβέλειας και επιστρέφει στα ελληνικά, ως αντιδάνειο. Το ‘καράτι’ είναι πλέον γνωστό σε όλους ως ορολογία για την πιο μικρή μονάδα μέτρησης του χρυσού. Έτσι από τα χαρούπια, φτάσαμε στα καράτια!
